از نظر قرآن کریم، انسان در حرکت به سوی پروردگار هستی است و منتهای این سیر که در مسیری پررنج و پر مشقّت واقع شده است، خداوند متعال می باشد:

«یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ»

اى انسان حقا که تو به سوى پروردگار خود بسختى در تلاشى و او را ملاقات خواهى کرد.{۱}

 

آیات دیگری نیز به همین مضمون در قرآن کریم وجود دارد که بازگشت انسان را به سوی خود خداوند برمی شمرد و انتهای مسیر حرکت او را مقام عنداللهی می داند.{۲}

بنده ای که قدم در راه نهد و با عزمی جزم مسیر تقرب به درگاه الهی را بپیماید، به مقامی می رسد که خدای سبحان او را به نزد خودش دعوت می کند و او را در بهشت موعود که با بهشت معمولی تفاوت دارد و مخصوص خود خداوند است، منزل می دهد.

«یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ ، ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَهً مَّرْضِیَّهً ، فَادْخُلِی فِی عِبَادِی ، وَادْخُلِی جَنَّتِی»

اى نفس مطمئنه ، خشنود و خداپسند به سوى پروردگارت بازگرد ، و در میان بندگان من درآى ، و در بهشت من داخل شو.{۳}

 

رسیدن به این مرتبه عظیم و دست یافتن به این مقصد رفیع، پس از پیمودن راهی طولانی در مسیری پر مشقّت برای آدمی میسر می گردد.

راهی که انسان باید بپیماید، از مو باریک تر، از شمشیر برّنده تر و از آتش سوزنده تر است؛

ولی اگر کسی عزم خود را جزم کند و گامی به سوی پروردگار متعال بردارد، لطف و عنایت خداوند منّان را در همه ی مراحل مسیر پر فراز و نشیبی که می پیماید، مشاهده خواهد کرد و حق تعالی را همواره پشتیبان و حامی خود خواهد یافت.

 

«وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَکَا مِنکُم مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًا»

و اگر فضل خدا و رحمتش بر شما نبود هرگز هیچ کس از شما پاک نمى‏شد.{۴}

 

اگر این توفیق از طرف خداوند برای انسانی که زمینه ی آن را ایجاد کرده است، رفیق راه شد،

موانع از سر راه او برداشته می شود و در یک زمان بسیار کوتاه، با پیروز شدن در یک امتحان الهی و یا جذب یک نظر ولائی، راه طولانی سیر و سلوک را پیموده و به مقصد خواهد رسید.

خوشا به حال این گونه افراد که در طول تاریخ بسیار بوده اند.

 

برای رسیدن به هر مقصدی باید از راهی که به آن مقصد منتهی می شود، عبور کرد و طیّ مسیر در هر راه و مسیری، محتاج کمک و راهنمایی است.

اگر کسی بنا داشته باشد به یک مسافرت معمولی برود، قطعا از نقشه راه بی نیاز نخواهد بود.

مسلماً راهنمایی کسانی که آن مسیر را پیموده اند و به موانع راه، و پیچ و خم موجود در آن واقفند، فوائد فراوانی در جهت سهولت طی مسیر دارد و از موانع موجود در آن خواهد کاست.

با یک مقایسه ی ساده این نتیجه حاصل می شود که:

اگر یک مسافرت عادی تا این مقدار نیازمند کمک و راهنمایی باشد، حرکت به سوی خدای سبحان با آن موانعی که بر سر راه دارد، راهنمایانی می طلبد که علاوه بر وقوف کامل بر جزئیات مسیر حرکت، قادر به برطرف کردن موانع موجود باشند و بتوانند دست انسان را گرفته، به آن مقصد اعلی برسانند.

از سوی دیگر دعوت بندگان به مقصدی خاص، بدون نمایش نقشه ی راه و ارسال راهنما، با حکمت خداوند حکیم سازگار نیست.

 

• بنابراین حق تعالی با انزال کتب آسمانی بویژه قرآن کریم و ارسال رسولان و اوصیای ایشان علیهم السلام، به ویژه چهارده معصوم علیهم السلام ، حجت را بر بندگان خویش تمام کرده و بر همین اساس انسان را به سوی خویش فرا می خواند.

خداوند تعالی در آیات متعددی از قرآن مجید به صورت مستقیم و غیر مستقیم راه را به جویندگان حقیقت نشان می دهد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت گرامی ایشان علیهم السلام که مبیّن قرآن هستند نیز در روایات فراوانی سلوک معنوی آدمی را متذکر شده و به گونه ای مسیر حرکت را برای سالک هموار می کنند که گویی او را به مقصد رسانیده اند.

بنابراین سالک باید در پرتو نور قرآن کریم و عترت علیهم السلام، راه طولانی تقرب به سوی پروردگار متعال را بپیماید تا گمراه نشود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منبع:

سیر و سلوک؛ ص ۱۳-۱۵.

 

{۱}انشقاق/۶.

{۲}از جمله :بقره/۱۵۶:«إنا لله و إنا إلیه راجعون» ، نجم/۴۹:«و أن إلی ربک المنتهی» و…

{۳}فجر/۲۷-۳۰.

{۴}نور/۲۱.